Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 9 w Tomaszowie Mazowieckim
Przedszkole nr 5

PRAWA DZIECKA
Najważniejszym, naturalnym prawem człowieka jest prawo do życia. Z niego płynie prawo do pełnego - na miarę człowieka - rozwoju.

Dzieci posiadają szczególne prawa, ponieważ nie potrafią same zadbać o siebie. Potrzebują do tego rodziców i opiekunów. Ale dziecko potrzebuje też specjalnego zabezpieczenia prawnego. Dobre prawo  może i powinno pomagać rodzicom i opiekunom w rozwoju dziecka.

W Polsce Konstytucja RP, Konwencja o Prawach Dziecka oraz Ustawa o Rzeczniku Praw Dziecka stanowią najważniejsze odnoszące się do dziecka stanowione akty prawne.

Istota praw dziecka

W 1948 roku ONZ proklamowało Powszechną Deklarację Praw Człowieka. W tym dokumencie zostały określone podstawowe prawa człowieka. Prawa człowieka przysługują każdemu człowiekowi bez względu na narodowość, religię czy wiek.

Dzieciom przysługują więc takie same prawa jak dorosłym.

Jednak w 1989 roku uznano, że dzieci ze względu na swoją niedoj­rzałość psychiczną
i fizyczną potrzebują specjalnego traktowania i troski, potrzebują wobec tego „własnego dokumentu” określającego ich prawa – tak powstała Konwencja o prawach dziecka. Prawa zawarte w Konwencji przysługują każdemu dziecku i nikt nie może ich dzieci pozbawić.

Niezależnie od praw dziecka określonych w Konwencji o prawach dziecka, każde dziecko jest chronione przez obowiązujący w danym państwie system prawny. O ile prawa dziecka dotyczą relacji dziecko państwo, o tyle inne sfery życia dziecka i ich ochrona jest regulowana przez odpowiednie kodeksy i ustawy. W przypadku nieprzestrzegania Konwencji o prawach dziecka mówimy o naruszeniu praw dziecka np.: utrudnianie dziecku z niepełnosprawnością dostępu do edukacji. W przypadku nieprzestrzegania obowiązującego prawa np. Przemocy rówieśni­czej – pobiciu lub okradzeniu dziecka – mówimy o naruszeniu prawa.

Prawa dziecka a relacje z rodzicami

Prawa dziecka określone w Konwencji o prawach dziecka nie kolidują z prawem rodziców do wychowywania dzieci zgodnie z ich wartościami i światopoglądem, chyba, że dochodzi do sy­tuacji niebezpiecznych, groźnych dla dziecka lub niezgodnych z prawem: zaniedbania, krzyw­dzenia, zmuszania do pracy zarobkowej, unikania obowiązku szkolnego itp.,

To najczęściej rodzice lub opiekunowie reprezentują dziecko przed organami państwa i jako pierwsi zgłaszają łamanie jego praw.

Czy znajomość praw dziecka wpływa na jego życie

Dziecko znające swoje prawa jest w stanie świadomie z nich korzystać. Zaczyna rozumieć, że jest traktowane podmiotowo, a nie przedmiotowo, że ma prawa, które muszą być respektowane. To niezwykle ważne bo w ten sposób budujemy społeczeństwo obywatelskie. Jed­nocześnie dziecko świadome swoich praw jest w stanie łatwiej obronić się przed przemocą, krzywdzeniem, dyskryminacją, bo wie, że ma do tego prawo i że są instytucje, które powinny mu pomóc.

Prawa a obowiązki

Prawa dziecka i obowiązki to dwie odrębne rzeczy. To, że dziecko ma prawa określone
w Kon­wencji o prawach dziecka nie zależy od tego, czy wykonuje swoje obowiązki czy nie (choć po­winno to robić). Prawa dziecka nie powinny naruszać lub ograniczać praw innych.

PRAWA DZIECKA

1. Prawo do życia i rozwoju - oznacza, że nikogo nie wolno pozbawiać życia, a dorośli muszą stworzyć dziecku warunki do prawidłowego rozwoju.
2. Prawo do życia bez przemocy i poniżania - oznacza, że bicie, znęcanie się i okrutne traktowanie są niedopuszczalne i karalne.
3. Prawo do wychowania w rodzinie - oznacza, że nikomu nie wolno zabrać dziecka od rodziców, chyba, że z bardzo ważnych powodów; gdyby zdarzyło się, że rodzice będą osobno, dziecko ma prawo do kontaktów z obojgiem rodziców.
4. Prawo do wypowiedzi - oznacza, że w ważnych sprawach dotyczących dziecka,  może ono  wygłosić swoje zdanie, opinie, oświadczyć własną wolę.
5. Prawo do stowarzyszenia - oznacza, że dziecko może należeć do organizacji młodzieżowych,
   a jeżeli ma 16 lat samo decyduje o swojej przynależności
6. Prawo do swobody myśli, sumienia i religii - oznacza, że gdy dziecko jest wystarczająco świadome,  samo decyduje o swoim światopoglądzie, wcześniej jedynie rodzice mają prawo dzieckiem kierować.
7. Prawo do nauki - oznacza, że dziecko może uczyć się tak długo, jak pozwalają na to Jego zdolności.
8. Prawo do tożsamości - oznacza, że dziecko musi mieć nazwisko, obywatelstwo, poznać swoje pochodzenie.
9. Prawo do informacji - oznacza, że dziecko powinno poznać swoje prawa, oraz  mieć dostęp do różnych źródeł wiedzy.
10. Prawo do prywatności - oznacza, że dziecko może dysponować własnymi rzeczami, ma prawo do tajemnicy korespondencji, nikomu nie wolno bez ważnych powodów wkraczać
    w Jego sprawy osobiste i rodzinne.          

JAK UCZYĆ O PRAWACH DZIECKA ?

Przedszkolna edukacja w zakresie praw dziecka jest przede wszystkim nie nauką o prawach, lecz  nauką na rzecz praw dziecka. Zajęcia dotyczące praw dziecka wyposażają dzieci w takie umiejętności jak:
słuchanie innych, współpraca, przestrzeganie zasad dobrej komunikacji, próby rozwiązywania problemów moralnych i konfliktów międzyosobowych, przejawianie odpowiedzialności i inicjatywy, rozróżnianie dobra i zła, wyrażanie swoich przekonań.

Umiejętności te pomogą w przyszłości dzieciom m. in. w analizowaniu otaczającego je świata, zrozumieniu, że prawa człowieka są sposobem na poprawę ich życia oraz życia innych ludzi, podejmowaniu działań na rzecz ochrony praw człowieka.
Praktyczny trening w zakresie znajomości własnych praw i praw innych przenika wszystkie społeczne doświadczenia dzieci w przedszkolu, kształtując ich postawy. Świadomość wagi praw innych wyrabia w dzieciach świadomość praw własnych.

Opracowała Monika Pawlik na podstawie literatury:
1. Konwencja o Prawach Dziecka (Dz.U. z 1991 r., Nr 120, poz. 526.)
2. Deklaracja Praw Dziecka (Uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w dniu 20 listopada 1959 r.)
3. Moje prawa : Elżbieta Czyż . Warszawa 1994